Technologia druku – rodzaje i metody drukowania

Mimo powszechnej cyfryzacji i przesyłania dokumentów w postaci elektronicznej, druk ma się dobrze i nic nie wskazuje na to, aby nawet w dłuższej perspektywie czasowej sytuacja uległa zmianie. Niektóre dokumenty muszą być wydrukowane. Warto oczywiście próbować ograniczać ilość wydruków, starać się oszczędzać papier i pamiętać o druku dwustronnym zarówno ze względów ekonomicznych, jak i ekologicznych, jednak całkowita rezygnacja z druku jest po prostu niemożliwa. Druk może być realizowany na różne sposoby w zależności od tego, na czym chcemy drukować i jaki efekt uzyskać. Przyjrzyjmy się najpopularniejszym technikom współczesnego druku i poznajmy jego historię.

Najważniejsze momenty w historii druku

Sposobów na proste, szybkie i trwałe powielanie obrazów i tekstów szukano już kilka tysięcy lat przed naszą erą. Ok. roku 2400 p.n.e. wynaleziono w starożytnym Egipcie stemple do ozdabiania glinianych tablic, jednak dopiero wynalezienie papieru umożliwiło rozwój pierwotnych technik drukarskich. Jedną z nich był estampaż – prekursor druku, który polegał na wykonywaniu odbitek płaskorzeźb i napisów z kamienia lub z brązu za pomocą papieru czerpanego. Metodę opracowano w Chinach w czasach dynastii Tang. Estampaż umożliwił wykonywanie odbitek ze stel, dzięki czemu powielano ważne teksty dla wiernych. W ten sam sposób utrwalano słynne dzieła kaligraficzne.

Kolejną ważną dla rozwoju technik drukarskich metodą była odbitka drzeworytnicza, którą wynaleziono również na terenie Chin w VII wieku. Najstarsze drukowane teksty pochodzą z VIII wieku. Jednym z nich są buddyjskie sutry, które wydrukowano na terenie Japonii w milionie egzemplarzy! W roku 868 na terenie Chin wydrukowano z kolei słynną „Diamentową Sutrę”. Odnaleziono ją ukrytą w skalnej szczelinie w jaskini w Dunhuangu. Księga znajduje się w British Library w Londynie i składa się siedmiu pasów barwionego na żółto papieru, który zadrukowano techniką druku klockowego. Sklejone pasy tworzą razem zwój o szerokości 25 centymetrów i długości ponad 5 metrów.

Następny przełom nastąpił w roku 1041, kiedy to wynaleziono w Chinach pierwszą ruchomą czcionkę wykonaną z wypalanej gliny, a ok. 60 lat później otwarto na Sycylii pionierski skład papieru, dzięki czemu nośnik upowszechnił się stosunkowo szybko na terenie całej Europy. W roku 1107 Chińczycy opracowali metodę druku kolorowego, którą wykorzystano po raz pierwszy do wydrukowania banknotów. Pierwsze czcionki drukarskie wykonane z metalu opracowano w XV. W tym samym wieku Jan Gutenberg opracował autorską wersję metalowych czcionek i podstawowe zasady składu tekstu oraz zaprojektował prasę drukarską i otworzył pierwsze poważne wydawnictwo. Jednak za wynalazcę europejskiej czcionki uważa się Holendra Laurensa Costera z Haarlemu, który zrobił to ok. 20 lat wcześniej niż Gutenberg. Do równorzędnych wynalazców czcionki zalicza się również Jeana Brito z Belgii, Pamphilo Castaldiego z Włoch oraz osiadłego we Francji czeskiego złotnika Prokopa Waldvogela.

Dzięki czcionkom i metodom składu druk stawał się coraz popularniejszy, aż w końcu dotarł również do Polski, a konkretnie do Krakowa, gdzie w roku 1473 wydrukowano najstarszy polski druk w języku łacińskim. Dwa lata później w tym samym mieście wydrukowano również po łacinie pierwszą książkę autorstwa Jana Turrekrema „Explanatio in psalterium”. W tym samym czasie we Wrocławiu Kasper Elyan wydrukował pierwsze pisma w języku polskim. W 1892 roku Adolf Scheufelen wynalazł bardziej odporny papier powlekany, a prawie 100 lat później DTP zastąpiło tradycyjne metody przygotowywania druku znane z zecerstwa.

Metody i techniki druku

Wyróżniamy trzy podstawowe metody druku: płaski, wypukły i wklęsły. Współczesne drukarnie wykorzystują najczęściej trzy technologie drukarskie: druk offsetowy, druk cyfrowy i sitodruk. Drukarnie wyposażone w nowoczesny park maszynowy świadczą również usługi druku UV i UV LED. Poznajmy ich zalety i wady.

Druk offsetowy to metoda stosowana zazwyczaj przy drukach wielkonakładowych. Im wyższy nakład, tym niższa cena pojedynczego wydruku. Największą zaletą offsetu jest fakt, że gwarantuje bardzo wysoką jakość i nasycone kolory, niezależnie od tego, czy będzie to druk „na zimno” czy „na gorąco”. Metoda umożliwia uszlachetnić druk na różne sposoby, a wykorzystuje się ją powszechnie w wielu obszarach. Wady druku offsetowego to długi czas realizacji i duże koszty przy małych nakładach.

Druk cyfrowy wykorzystywany jest najczęściej do wydruków jednostkowych i niskonakładowych. W odróżnieniu od druku offsetowego nie wymaga przygotowania formy drukarskiej. Wydruk realizowany jest bezpośrednio z pliku i daje możliwość personalizacji każdego wydruku. Charakteryzuje się nieco niższą jakością niż offset, ale jest szybki i tani. Coś za coś.

Sitodruk, mówiąc w skrócie, polega na przetłaczaniu farby przez matrycę przypominającą sito, czemu zawdzięcza swoją nazwę. Jest to technika wykorzystywana często przy produkcji odzieży i gadżetów reklamowych – sprawdza się doskonale na różnych materiałach, również oryginalnych, takich jak drewno, plastik czy też skóra. Zaletą sitodruku jest przystępna cena, natomiast wadą wytrzymałość, która zależy od rodzaju użytych farb.

Druk UV to stosunkowo nowa metoda stosowana głównie do wydruków bezpośrednich i wielkoformatowych. Umożliwia druk na praktycznie każdym materiale i gwarantuje wysoką, wręcz fotograficzną jakość wydruku, który jest odporny na uszkodzenia mechaniczne oraz blaknięcie kolorów pod wpływem promieniowania słonecznego. Jest to jedna z najbardziej ekologicznych technik drukarskich. Jedyne wady druku UV to widoczne ziarno i dość długie schnięcie. Odmianą druku UV jest druk cyfrowy UV LED, który oferuje jakość zbliżoną do offsetu. Jednak w odróżnieniu od niego umożliwia druk na zróżnicowanych materiałach, grubszych podłożach i dużych formatach. Dzięki diodom LED farba podlega natychmiastowej polimeryzacji, jest całkowicie utwardzona, sucha i odporna na działanie czynników zewnętrznych. Minusem druku UV LED jest tak jak w przypadku normalnego druku UV widoczne drobne ziarno.